Vroege Middeleeuwen
450 – 1000
Landschap
In de Vroege Middeleeuwen is het binnendringen van het water onomkeerbaar geworden. Door beginnende ontginning van de venen in het binnenland, door aanleg van sloten en turfwinning, ontstaan grote gaten in het landschap van Noord-Holland. De Noordzee komt via het Vlie steeds verder in het water van het Almere (de latere Zuiderzee). Veengebieden worden weggeslagen of overdekt met pakketten klei vanuit de zee.
De Noordzee slaat aan de kust veel land af waardoor de kustlijn steeds meer opschuift richting het oosten. In de negende eeuw begint de vorming van nieuwe, hoge duinen op de strandwallen, opgewaaid vanaf het strand. In diezelfde tijd beginnen de bewoners aan het grootschalig ontginnen van de resterende veengebieden.
Het landschap uit de Vroege Middeleeuwen. Klik op de gele hotspots op de kaart voor vondsten uit die tijd.
Nieuwe hoge duinen vormen zich opgewaaid vanaf het strand
Bewoners
Aan het einde van de vierde, eerste helft vijfde eeuw woonden er bijna geen bewoners in het Noord-Hollandse kustgebied. Vanaf circa 475 begint de bevolking weer toe te nemen. Noord-Holland maakt dan deel uit van het grotere Frisia, dat loopt van Zeeland tot aan de Weser in het noorden van het huidige Duitsland. Frisia maakt op zijn beurt onderdeel uit van een groep Germaanse koninkrijken rond de Noordzee die een vergelijkbare cultuur hebben. Ze handelen onderling via scheepvaart en delen voorchristelijke mythologie en kunstuitingen. Deze ‘Noordzeecultuur’ kwam ook tot uiting in de taal die de mensen spraken. De bewoners van Noord-Holland spraken in deze periode een taal die we ‘Proto-Fries’ noemen. Het Proto-Fries werd gesproken langs de hele zuid- en oostelijke Noordzeekust, van Denemarken tot aan Vlaanderen. Het Proto-Fries was sterk verwant aan de taal die aan de andere kant van de Noordzee werd gesproken: het Angelsaksisch, dat zich later ontwikkelde tot het Oud-Engels.
Bewoners
De belangrijkste Friese gebieden in Noord-Holland waar gewoond werd zijn Kennemerland tot aan Schagen, Texel, Wieringen en Medemblik en ook het Gooi en de Vechtstreek. In de loop van de achtste eeuw wordt het gebied deel van het Frankische rijk. Het Christendom wordt als officieel geloof ingevoerd. De oude Friese leiders verdwijnen; ambtenaren van de Frankische vorsten zijn de nieuwe bestuurders. De kerstening en eerste kerkenbouw begint. In de negende eeuw bezoeken Scandinavische schepen Noord-Holland. De bemanningen, de Vikingen, beheersen soms voor langere tijd het gebied. De (Friese) edelman Gerulf maakt een eind aan hun heerschappij. Hij wordt namens de Duitse koning de eerste graaf van de hele kustzone van Holland, die dan nog West-Friesland wordt genoemd. Op verhalenplatform Oneindig Noord-Holland lees je over een aantal bijzondere archeologische vondsten uit de Vroege Middeleeuwen.
De Friezen maken onderdeel uit van de Noordzeecultuur
Het leefgebied van de Friezen in Nederland
Mensfiguur Friese vrouw, rond 600
Klik op de hotspots voor meer informatie
Het veen werd ontgonnen
Mensfiguur Friese handelaar, 700-750
Klik op de hotspots voor meer informatie
Archeologiemuseum Huis van Hilde biedt educatieve programma’s aan over verschillende perioden en onderwerpen. Leerlingen beleven een leuke en leerzame ochtend of middag. Het schoolbezoek en de bijbehorende lespakketten sluiten aan bij de kerndoelen van het onderwijs en de Canon van Nederland. Voor groep 4 t/m 8 bestaat het lespakket ‘Hoe leefden mensen in de Middeleeuwen’. Ze leren aan de hand van de middeleeuwse mensfiguren over deze tijd en ze kunnen in het ArcheoLab vondsten aanraken en van dichtbij bekijken.
Intussen in de rest van de wereld
800
Karel de Grote wordt in Rome gekroond tot keizer van het Frankische rijk
Borstbeeld van Karel de Grote in de schatkamer van de Dom in Aken.
476
De Germaanse legeraanvoerder Odoaker roept zich uit tot koning van Italië en maakt zo een einde aan het West-Romeinse keizerrijk
570
In Mekka wordt de latere profeet Mohammed geboren
tot de zevende eeuw
In de Nazca-woestijn in Peru maken mensen enorme geometrische en dierfiguren in het zand, die eigenlijk alleen vanuit de lucht te herkennen zijn
zevende eeuw
Arabieren veroveren het oostelijk en zuidelijk Middellandse-Zeegebied
ca. 1000
Noorse zeelieden landen in Newfoundland en leggen het eerste contact tussen Europa en Amerika