Nieuwe tijd - Zestiende eeuw
1500 - 1600
Landschap
Ondanks het vele werk dat in de afgelopen eeuwen aan de waterbeheersing van Holland is besteed, valt het gebied nog regelmatig ten prooi aan grote overstromingen. De stormvloeden van 1552, 1566 en 1570 richten in Noord-Holland grote schade aan. De Zuiderzee is hier de grootste bron van gevaar. Maar ook de veenontginningen hebben hun bijdrage geleverd, doordat het maaiveld steeds verder is ingeklonken.
In 1532 wordt voor het eerst een meer drooggelegd en in landbouwgrond omgezet: het kleine Achtermeer ten zuiden van Alkmaar. Het wordt in 1573 weer tijdelijk onder water gezet tijdens het beleg van Alkmaar. Want de Hollanders leren ook het water te gebruiken als defensief middel tegen een vijand die niet aan nattigheid en drassigheid gewend is. De dijkenbouw en het droogmalen van voormalige meren wordt daarna steeds professioneler.
Het landschap uit de zestiende eeuw. Klik op de gele hotspots op de kaart voor vondsten uit die tijd.
Het vee houdt de voeten nog net droog
Bewoners
Holland is in de zestiende eeuw nog steeds een graafschap binnen het Duitse keizerrijk, maar het is ook onderdeel van de zeventien Nederlandse provinciën die onder het Bourgondische vorstenhuis zijn verenigd. Sinds 1500 is Karel V uit het Huis Habsburg de landsheer van Holland. Door erfopvolging wordt hij óók keizer van het Duitse Rijk en koning van Spanje. Als hij in 1555 afstand doet van de troon, erft zijn zoon Philips II de Nederlanden en Spanje.
De renaissance geeft een enorme stimulans aan onder andere de kunst, architectuur en filosofie. Het beïnvloedt daardoor het denken over het geloof en de organisatie van de staat en de wetgeving. Steden worden steeds belangrijker. In Noord-Holland zijn dat vooral Amsterdam, Alkmaar, Hoorn en Haarlem. De opkomst van het protestantisme in noordelijk Europa zorgde voor grote religieuze spanningen.
Bewoners
Er ontstaat een confrontatie tussen het streng-katholieke Spaanse bewind en de Nederlandse hervormingsgezinden en gematigde katholieken. Het mondt in 1568 uit in een bloedige en lange oorlog. In 1572 woedt die in alle hevigheid in Noord-Holland. Naarden wordt door de Spanjaarden uitgemoord, Haarlem belegerd en ingenomen. Maar ze slagen er in 1573 niet in om Alkmaar te veroveren en de Spaanse vloot lijdt een nederlaag op de Zuiderzee. Niet lang daarna vertrekken de Spaanse troepen uit Noord-Holland, om er nooit meer terug te keren. In de latere jaren van de oorlog wordt Antwerpen, de grootste haven van West-Europa, afgesneden van de zee. Handel en handelaars verdwijnen naar Amsterdam. Amsterdam begint, met de komst van al deze migranten, aan een ongekende periode van bloei.
De zeventien provinciën die Philips II erfde van zijn vader
Gebieden die vielen onder Spaans bewind
Mensfiguur Brecht vrouw uit Alkmaar, 80-jarige oorlog, 1573
Klik op de hotspots voor meer informatie over Brecht
Archeologiemuseum Huis van Hilde biedt educatieve programma’s aan over verschillende perioden en onderwerpen. Leerlingen beleven een leuke en leerzame ochtend of middag. Het schoolbezoek en de bijbehorende lespakketten sluiten aan bij de kerndoelen van het onderwijs en de Canon van Nederland. Voor groep 7 en 8 bestaat het lespakket ‘Van spinsteen tot pijpenkop’. Leerlingen leren aan de hand van vondsten in het ArcheoLab uit wat het voorwerp is, van welk materiaal het is gemaakt en uit welke tijd het afkomstig is.
Intussen in de rest van de wereld
1500 - 1550
Portugal ontdekt en ontwikkelt een handelsroute met Indië en legt het eerste Europese contact met Japan
De toren van Belem in Lissabon waar de Portugese ontdekkingsreizen begonnen
1500 - 1550
Spanje verovert grote delen van Amerika
1520 - 1570
Het Ottomaanse (Turkse) Rijk kent zijn grootste uitbreiding en bloei
1547 - 1584
Tsaar Iwan 'de Verschrikkelijke’ maakt van Rusland een machtige eenheidsstaat
1564
De Italiaanse schilder Michelangelo sterft, de Engelse schrijver Shakespeare wordt geboren
1599
Nederlandse schepen bereiken voor het eerst Indië onder opperkoopman Cornelis de Houtman, hij overleefde de reis niet