De werktuigen van landarbeider Dirk Westbroek

In onze collectie is een veertigtal stenen werktuigen te vinden die voor de leek uit het stenen en bronzen tijdperk lijken te komen. Maar wie bij de beschrijving van de voorwerpen kijkt, leest het woord ‘falsificatie’. Zitten er nou echt vervalsingen in onze collectie? Wat is hier aan de hand?

  • Falsificatie van een pijlpunt/spits (datering: 1853)

    Bijgewerkte steen uit 1853 in Hilversum

  • Wigvormige steen van bruinachtige kwarts; falsificatie (datering: 1853)

  • Falsificatie van een mes (datering: 1853)

123

De veertig stenen werktuigen zijn gevonden bij opgravingen in 1853 in de uiterste zuidoosthoek van Het Gooi. Leo Verhart schrijft over de vondst in zijn boek ‘List & Bedrog: Vervalsingen in de Nederlandse archeologie (1995)’.

Het verhaal is dat de landarbeider Dirk Westbroek tijdens werkzaamheden op de heide bij Hilversum, kuilen in de bodem aantreft. Na de plek verder te hebben uitgegraven, vindt hij de overblijfselen van vloeren, muren en haarden of vuren. Men denkt dat het om oude woningen gaat.

Archeologisch spektakel!

Het nieuws gaat rond en de interesse van conservator L. Janssen van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is gewekt. Hij gaat hoogstpersoonlijk een kijkje nemen. Na uitgelegd te hebben hoe werktuigen er in het stenen tijdperk uit zouden moeten zien, vindt de landarbeider er een aantal: stenen pijlpunten, wiggen en zelfs een bronzen bijl.

Dit is een grote archeologische vondst! Conservator Janssen schrijft erover in een aantal wetenschappelijke publicaties. De vondsten zorgen ervoor dat hij een bekende naam wordt.

Om Westbroek (en zijn zonen) te stimuleren om te blijven graven, krijgen ze naar verluidt 50 cent per gevonden voorwerp. Zoals u begrijpt, vindt de familie het een en ander aan oeroude spullen.

Knoop uit de 19e eeuw?

Maar, twee zaken werden ook in die tijd – halverwege de 19e eeuw – al opvallend gevonden: in één van de haarden werd een knoop gevonden. Het is er een van het soort die boeren in die tijd op hun jas droegen. Daarnaast komt er een steen met gotisch beeldhouwwerk tevoorschijn. Een stijl die niet in het stenen en bronzen tijdperk past.

Ondanks de twijfelachtige bijvangst, is Janssen – en veel van zijn collega’s – zeker van zijn zaak. Onterecht, want later blijkt dat Dirk Westbroek de ‘spectaculaire vondsten’ zelf maakte en in de grond stopte.

Oudste bekende falsificaties

Lange tijd lagen de voorwerpen in het Rijksmuseum van Oudheden. Pas in de 20ste eeuw werd duidelijk dat het om vervalsingen ging. De vondsten blijven echter interessant omdat dit de oudst bekende archeologische falsificaties in Nederland zijn. In 2012 werd de collectie in eigendom overgedragen aan de Provincie Noord-Holland.

Bronnen